Adriaan Viruly
De Bezige Bij, Amsterdam
1961
In nagedachtenis aan Guus Defresne

Dit boek is een roman waarvan het niet duidelijk is of er autobiografische elementen inzitten.

Viruly laat zich zelden uit over zijn amoureuze avonturen, maar in dit boek moet hij wel een heel levendige fantasie hebben om de lezer te doen geloven dat hij niet sommige ontmoetingen met het vrouwelijk geslacht heeft verzonnen... lees het stukje uit '1942' en oordeel zelf.

De roman is opgebouwd in drie episoden.

De ik-figuur, Alex en het Engelse meisje, Marilyn, beleven op Walcheren een prille jeugdliefde, zuiver, maar een stempel drukkend op het hele bestaan van de jongen.

De vader van het meisje vecht in Vlaanderen tijdens de Eerste Wereldoorlog als majoor bij het Britse leger. Het meisje is zeer trots op haar vader omdat hij een van zijn mannen in een hel van vuur het leven heeft gered.

Zij raken uit elkaar juist op het moment dat de vader van het meisje bij Passendale sneuvelt.

Na twintig jaar ontmoeten zij elkaar weer in Canada tijdens de Tweede Wereldoorlog. Alex is dan vlieger, Marilyn is getrouwd, maar staat op het punt te gaan scheiden.
De jeugdliefde herleeft tijdens een korte vakantie. Het duurt niet lang. Marilyn krijgt bericht dat haar man op het slagveld beide benen heeft verloren. Zij besluit niet te scheiden, wijdt zich aan haar man en gaat van hem houden, zij het op een andere manier dan van Alex.

Na weer twintig jaar ontmoeten zij elkaar opnieuw, in Passendale.

Zij bezoeken de slagvelden, waar haar vader gevallen is. Er is een geheimzinnige verbinding tussen de dode en zijn dochter, maar ook met Alex: die van zelfopoffering.

INHOUD

1942

Mooi heb ik haar direct gevonden, koel boeiend mooi, how do you do, Miss Kershaw, bent u Engelse? Hoe vindt u het hier midden in Londen tussen ons continentale barbaren? Zullen we daar in dat rustige hoekje samen wegkruipen? U vraagt maar wat u wilt...

172 mijl snelheidsaanwijzing nu, niet slecht, dat moest zowat op 170 knopen neerkomen - ja, wij vliegen op Liberators, dat zijn viermotorige, Miss Kershaw, die lopen zowat 170 knopen, een knoop is een zeemijl-peruur, maar het kan hard waaien op de Atlantische Oceaan, vooral uit zuidwest, west en noordwest, hebt u dat? Zo kan de oversteek best veertien uur nemen, ze luisterde en noteerde zakelijk, ze was geen dommetje, die dame, een intellectueeltje eerder, zou ze met iemand zijn?

Hé, Mac, geef mij nog eens een beker koffie en een sandwich - wij vliegen met zijn vijven, twee vliegers, een navigator, een mecanicien en een telegrafist, zij had ras, deze Miss Kershaw, ze had iets alleens, iets verafs en onaantastbaars, dat was prikkelend, meestal vliegen we rechtstreeks naar Newfoundland maar soms via Reykjavik en Groenland, wilt u vanavond met mij eten?

Hier in ons Netherlands House of eigenlijk gezelliger ergens in Soho? Of netjes in 't Ritz? Dan kunnen wij nog wat doorpraten, er zijn nog heel wat details te vertellen over die oceaan, interessant voor uw hoorspel Hoeveel licht geven de sterren in zo'n harde, droge noordelijke hemel!

We zouden deze keer zeker de bergen van IJsland kunnen zien, en de lichten van het veld en de stad op twintig mijl - zo was ons jaar en het spinnen van fantasieën begonnen, jaar dat telkens meer bond door nieuwe herinneringen en toekomstplannen en beelden, Gladys met haar uitbundig vrolijke buien en lange stiltes op de warme zomerse gazons van Hyde Park achter het afweergeschut, Gladys met haar sterke,

originele bundel korte verhalen en haar vererend essay over Emile Brontë, soms heel opzettelijk de duidelijke bewondering van haar vriendinnen bij de BBC ontwijkend, vrolijk voor dag en dauw uit Londen met me uittrekkend naar de kust voor lange tochten over de Downs, moedig tegenover alle dreiging tijdens luchtalarm, maar in stille, door sirenes onverstoorde nachten na het vrijen soms ineens in tranen naast me, snikkend om een angst die ze niet noemde, Gladys ...

'Reykjavik, sir. 141 graden rechtwijzend, eerste klas.' We waren dus wat minder oostelijk weggezet dan het vliegplan had voorspeld, ik moest nu maar eens 316 graden sturen.

'Wat is de variatie verderop gemiddeld?' '26 west, sir.'

'Ik ga 316 sturen, dus 342 magnetisch.' 'Aye aye, sir.'

je bent mooi. Overal ben je te mooi om er iets over aan te doen. Zal je na de oorlog in Nederland met me kunnen aarden?' 'Ik denk van wel.'

'Wanneer weet je het zeker?' 'Niet doorvragen, Alex, ik zal het wel gauw weten.' 'Over twaalf dagen, als ik weer terugkom?'

Gladys, vrouw, verbeeld opgebouwd in zoveel uren in vertes, hoe bedrieglijk was onze gedroomde band geweest! Wat was je eigenlijk van elkaars en de eigen gevoelens te weten gekomen? En in hoeverre was de nu uitsluitend nog gevoelde leegte en de ontgoochelde afkeer reëel?

'Dwarspeiling op TFD, sir. 202 graden, dat geeft een afstand tot Reykjavik van nog 95 mijl, op koers.'

'Goed zo. Geef het maar op en vraag ze maar toestemming om te dalen.'

'Aye aye.'